การรักษาเอชไอวี

ประโยชน์ของการกินยารักษาเอชไอวี ตามแพทย์สั่ง

= การรับประทานยาต้านไวรัสเอชไอวี (ART) อย่างสม่ำเสมอตามแพทย์สั่งจะช่วยให้:

1. ลดปริมาณไวรัสในเลือด (Viral Load)การรับประทานยารักษาเอชไอวี (ART) อย่างสม่ำเสมอจะช่วยควบคุมปริมาณไวรัสในร่างกายให้อยู่ในระดับต่ำ และช่วยให้สุขภาพดีขึ้น

• เมื่อรับการรักษาอย่างสม่ำเสมอ ปริมาณไวรัสในเลือดจะลดลงอย่างมาก จนเข้าสู่ภาวะที่เรียกว่า “ควบคุมไวรัสได้” (Viral Suppression) ซึ่งหมายถึงมีเชื้อเอชไอวีน้อยกว่า 200 ชิ้นต่อเลือด 1 มิลลิลิตร
• ในบางราย ปริมาณไวรัสจะต่ำมาก จนไม่สามารถตรวจพบได้ด้วยการตรวจเลือดทั่วไปซึ่งเรียกว่า “ตรวจไม่พบเชื้อ” (Undetectable Viral Load)
• หากผลเลือดของคุณแสดงว่า ไวรัสลดลงหลังเริ่มรักษา นั่นคือ สัญญาณว่าการรักษากำลังได้ผล คุณควรรับประทานยาอย่างต่อเนื่อง ตามคำแนะนำของแพทย์โดยไม่ขาดยา
• แต่ถ้าคุณหยุด หรือลืมกินยาเป็นระยะ ๆ จะเปิดโอกาสให้ไวรัสเพิ่มจำนวนอย่างรวดเร็ว ซึ่งอาจทำให้ภูมิคุ้มกันอ่อนแอลงและเสี่ยงต่อการเจ็บป่วย

2. ช่วยป้องกันการแพร่เชื้อเอชไอวีสู่ผู้อื่นหากคุณรักษาเอชไอวีจน ปริมาณไวรัสในเลือด ต่ำ จนตรวจไม่พบ (Undetectable) คุณจะ ไม่สามารถแพร่เชื้อเอชไอวี ให้ผู้อื่นผ่านทางเพศสัมพันธ์ได้หลักการนี้เรียกว่า “U=U” (Undetectable = Untransmittable)

• การมีปริมาณไวรัสต่ำจนตรวจไม่พบ อาจช่วยลดความเสี่ยงของการติดเชื้อผ่านการใช้เข็มหรืออุปกรณ์ฉีดยาร่วมกัน อย่างไรก็ตาม ยังไม่มีข้อมูลแน่ชัดว่า ลดได้มากเพียงใด
• สำหรับผู้ที่ตั้งครรภ์ หากกินยารักษาเอชไอวีอย่างเคร่งครัด ตลอดการตั้งครรภ์และคลอดบุตร รวมถึงให้ยารักษาเอชไอวีกับทารกต่ออีก 4–6 สัปดาห์หลังคลอด ความเสี่ยงที่ลูกจะติดเชื้อจากแม่ อาจต่ำกว่า 1%
• ในกรณีการให้นมบุตร ปริมาณไวรัสที่ตรวจไม่พบ อาจช่วยลดความเสี่ยงการแพร่เชื้อผ่านน้ำนมได้อย่างมาก แต่ยัง ไม่สามารถตัดความเสี่ยงได้ทั้งหมด ดังนั้นจึงยังไม่แนะนำให้ผู้ติดเชื้อเอชไอวีให้นมบุตร

3. ช่วยป้องกันการดื้อยา ช่วยป้องกันการดื้อยา การรับประทานยารักษาเอชไอวีตามที่แพทย์สั่งอย่างเคร่งครัด เป็นกุญแจสำคัญในการป้องกันการดื้อยา

• หากคุณ ลืมหรือเว้นการกินยาเป็นระยะ ไวรัสอาจมีโอกาสกลายพันธุ์ และทำให้ยาที่ใช้อยู่ ไม่ได้ผลอีกต่อไป
• เมื่อเกิดการดื้อยา ตัวเลือกในการรักษาที่มีอยู่จะลดลง และอาจต้องใช้ยาที่มีผลข้างเคียงมากขึ้น หรือมีราคาสูงที่สูงขึ้น
• ที่สำคัญ เชื้อเอชไอวีที่ดื้อยา ยังสามารถแพร่ต่อไปยังผู้อื่นได้ด้วย

การรักษาเอชไอวี มีผลข้างเคียงหรือไม่?

= ยารักษาเอชไอวีอาจทำให้เกิดผลข้างเคียงในบางคน แต่ไม่ใช่ทุกคนจะมีอาการ และหลายคนสามารถรับยาได้โดยไม่มีปัญหา ผลข้างเคียงที่พบบ่อย ได้แก่:

• คลื่นไส้ หรืออาเจียน
• ท้องเสีย
• นอนไม่หลับ
• ปากแห้ง
• ปวดศีรษะ
• ผื่นคันบนผิวหนัง
• เวียนศีรษะ
• อ่อนเพลีย เหนื่อยง่าย

หากคุณมีอาการไม่สบายหลังเริ่มยา ควรรีบแจ้งแพทย์ทันที แพทย์อาจให้ยาบรรเทาอาการ หรือ ปรับเปลี่ยนแผนการรักษาให้เหมาะกับคุณมากขึ้น

ถ้าการรักษาเอชไอวีไม่ได้ผล ควรทำอย่างไร?

= หากการรักษาเอชไอวีของคุณไม่ได้ผลตามที่คาดไว้ เช่น ปริมาณไวรัสไม่ลดลง หรือ มีผลข้างเคียงรุนแรงจนใช้ยาต่อไม่ได้ แพทย์อาจปรับเปลี่ยนสูตรยาให้เหมาะสมยิ่งขึ้น ซึ่งเป็นเรื่องที่พบได้บ่อย และไม่ใช่สัญญาณของความล้มเหลว เพราะร่างกายของแต่ละคน ตอบสนองต่อยาต่างกันการปรับแผนการรักษา จึงเป็นเรื่องปกติในกระบวนการดูแลสุขภาพระยะยาว อย่าหยุดยาด้วยตัวเอง! และอย่ากังวล หากต้องเปลี่ยนยา แพทย์จะช่วยคุณเลือกแนวทางที่ปลอดภัยและมีประสิทธิภาพที่สุด

การรักษาเอชไอวีต่อเนื่องอาจเป็นเรื่องยาก แล้วจะรับมืออย่างไรดี?

= หากคุณกำลังมีปัญหาในการกินยาหรือฉีดยาให้ตรงตามแผนการรักษา ควรแจ้งแพทย์หรือผู้ดูแลสุขภาพของคุณทันที

• พูดคุยกับแพทย์หากคุณมีปัญหาในการรักษาเอชไอวี หากคุณพบว่าการรักษาเอชไอวีเป็นเรื่องยาก อย่าเก็บไว้คนเดียว ควรพูดคุยกับแพทย์หรือผู้ให้บริการสุขภาพของคุณทันที เพื่อหาทางแก้ไขที่เหมาะสมกับสถานการณ์ของคุณ
  • ปัญหาในการกินยาเม็ด บางคนรู้สึกว่าไม่สะดวกหรือไม่สามารถกินยาได้ตรงเวลาในแต่ละวัน แพทย์อาจให้คำแนะนำในการจัดการปัญหาเหล่านี้ เช่น การเปลี่ยนไปใช้ยาฉีดที่ไม่ต้องกินทุกวัน
  • ผลข้างเคียงจากยา อาการอย่างคลื่นไส้หรือท้องเสียอาจทำให้รู้สึกไม่อยากรักษาต่อ แพทย์สามารถสั่งยาบรรเทาอาการ หรือแนะนำให้ปรึกษาผู้เชี่ยวชาญด้านโภชนาการ เพื่อช่วยดูแลสุขภาพโดยรวมและลดผลข้างเคียง
  • ความเหนื่อยล้าจากการรักษา เมื่อเวลาผ่านไป บางคนอาจรู้สึกหมดแรงหรือหมดกำลังใจในการรักษาต่อเนื่อง การพูดคุยกับแพทย์อย่างเปิดเผยสามารถช่วยหาวิธีที่ยืดหยุ่นและเหมาะกับคุณมากขึ้น
  • ตารางชีวิตที่ยุ่งเกินไป งานประจำหรือการเดินทางอาจทำให้ลืมกินยา หรือพลาดนัดฉีดยา ในบางกรณีอาจสามารถพกยาสำรองไว้ที่ทำงานหรือในรถได้ แต่ต้องปรึกษาแพทย์ก่อน เพราะบางตัวยาอาจเสื่อมคุณภาพ หากเก็บในอุณหภูมิที่ไม่เหมาะสม
• รีบปรึกษาแพทย์เมื่อคุณลืมกินยา เพื่อหาวิธีรับมืออย่างเหมาะสม
  • การลืมกินยา หากคุณเพิ่งนึกขึ้นได้ว่ายังไม่ได้กินยาให้กินทันทีที่นึกได้และให้กินยามื้อต่อไปตามเวลาปกติ (เว้นแต่แพทย์จะแนะนำเป็นอย่างอื่น)
  • หากลืมกินหลายครั้ง หรือขาดยาหลายวัน มีปัญหาในการจำเวลาการใช้ยา ควรปรึกษาแพทย์ เพื่อหาวิธีช่วย เช่น การตั้งเตือน การใช้แอปช่วยจำ หรือจัดตารางยาใหม่ให้เหมาะกับชีวิตประจำวัน ในบางกรณี แพทย์อาจพิจารณาเปลี่ยนวิธีการรักษาให้เหมาะกับไลฟ์สไตล์ของคุณมากขึ้น
• ขอความช่วยเหลือ เมื่อคุณมีปัญหาสุขภาพจิตหรือการใช้สารเสพติด สุขภาพจิตและร่างกายมีผลต่อความสามารถในการรักษาเอชไอวีอย่างต่อเนื่อง หากคุณกำลังเผชิญกับปัญหาทางอารมณ์ หรือมีการใช้สารเสพติดที่กระทบต่อสุขภาพ ควรขอความช่วยเหลือโดยเร็ว
  • อาการป่วย หรือภาวะซึมเศร้า หากคุณรู้สึกป่วยทางกาย หรือจิตใจหดหู่ เฉื่อยชา ไม่มีกำลังใจ อาจทำให้คุณลืมกินยา หรือไม่อยากรักษาต่อเนื่อง คุณสามารถขอคำแนะนำจากแพทย์ นักสังคมสงเคราะห์ หรือเจ้าหน้าที่ดูแลผู้ป่วย เพื่อส่งต่อคุณไปยังผู้เชี่ยวชาญด้านสุขภาพจิต หรือกลุ่มสนับสนุนในพื้นที่
  • การใช้สารเสพติด (ยาเสพติดหรือแอลกอฮอล์) หากการใช้สารเสพติดเริ่มส่งผลต่อการดูแลตัวเอง เช่น ลืมกินยา พลาดนัดพบแพทย์ อาจถึงเวลาที่คุณควรหาความช่วยเหลือจากผู้เชี่ยวชาญเฉพาะด้าน
  • เข้าร่วมกลุ่มสนับสนุน หรือขอแรงใจจากคนใกล้ตัว ครอบครัว เพื่อน หรือกลุ่มสนับสนุนในชุมชน สามารถเป็นแรงผลักดันสำคัญในการช่วยให้คุณรักษาได้ต่อเนื่อง