เพร็พ (PrEP)
PrEP หรือ ยาเพร็พ (Pre-Exposure Prophylaxis) คือยาที่ใช้เพื่อป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีก่อนที่ร่างกายจะสัมผัสเชื้อ หากรับประทานตามคำแนะนำของแพทย์ ยานี้จะช่วยลดความเสี่ยงในการติดเชื้อเอชไอวี จากทั้งการมีเพศสัมพันธ์ และการใช้เข็มฉีดยาร่วมกันได้อย่างมีประสิทธิภาพ
แม้ว่า PrEP จะสามารถป้องกันเอชไอวีได้ดีแต่ไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ เช่น ซิฟิลิส หนองใน หรือเริมได้ ดังนั้น การใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วยทุกครั้ง ยังเป็นสิ่งจำเป็นเพื่อการป้องกันที่ครอบคลุม
PrEP คืออะไร?
PrEP เป็นยาที่รับประทานหรือฉีดเพื่อป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี โดยเฉพาะในกลุ่มที่มีความเสี่ยง เช่น ผู้ที่มีเพศสัมพันธ์แบบไม่ป้องกัน หรือผู้ที่ใช้ยาเสพติดชนิดฉีด
PrEP มีประสิทธิภาพแค่ไหน?
- หากรับประทานทุกวันตามแพทย์สั่ง PrEP ลดความเสี่ยงติดเชื้อเอชไอวีจากการมีเพศสัมพันธ์ได้ถึง 99%
- ในผู้ใช้ยาเสพติดชนิดฉีด PrEP ช่วยลดความเสี่ยงได้อย่างน้อย 74%
- หากไม่ได้รับประทานตามที่กำหนด ประสิทธิภาพของ PrEP จะลดลง
- PrEP แบบฉีดยังไม่แนะนำ สำหรับผู้ใช้ยาเสพติดชนิดฉีด เนื่องจากยังมีข้อมูลไม่เพียงพอ
PrEP ใช้เวลากี่วันถึงจะเริ่มป้องกันได้เต็มที่?
การใช้ยา PrEP จะไม่ให้ผลทันทีหลังเริ่มรับประทาน แต่ต้องใช้เวลาสะสมยาในร่างกายจนถึงระดับที่สามารถป้องกันเชื้อเอชไอวีได้อย่างมีประสิทธิภาพ ซึ่งระยะเวลาจะขึ้นอยู่กับ ประเภทของความเสี่ยง ดังนี้:
- เพศสัมพันธ์ทางทวารหนัก (ฝ่ายรับ):ต้องรับประทานยา PrEP อย่างสม่ำเสมอทุกวัน เป็นเวลาอย่างน้อย 7 วัน ก่อนที่ระดับยาในร่างกายจะสามารถป้องกันการติดเชื้อได้เต็มที่
- เพศสัมพันธ์ทางช่องคลอด หรือการใช้ยาเสพติดแบบฉีด:ต้องรับประทานยา PrEP ต่อเนื่องอย่างน้อย 21 วัน จึงจะได้ผลป้องกันสูงสุด
- เพศสัมพันธ์แบบสอดใส่ (ฝ่ายรุก):ปัจจุบันยังไม่มีข้อมูลที่แน่ชัดว่า PrEP ต้องใช้เวลากี่วันถึงจะมีประสิทธิภาพในการป้องกัน
สำหรับ PrEP แบบฉีด ยังอยู่ระหว่างการศึกษาเพิ่มเติม และยังไม่มีข้อมูลแน่ชัดว่าต้องใช้เวลากี่วันถึงจะเริ่มป้องกันได้สูงสุด
ดังนั้น หากต้องการให้ PrEP ปกป้องคุณได้อย่างเต็มที่ ควรเริ่มใช้ก่อนมีความเสี่ยง และ รับประทานตามคำแนะนำของแพทย์อย่างต่อเนื่อง
PrEP มีกี่รูปแบบ?
ปัจจุบัน PrEP มีให้เลือก 2 รูปแบบหลัก คือ แบบเม็ด (รับประทาน) และ แบบฉีดโดยแต่ละแบบเหมาะกับกลุ่มผู้ใช้ที่แตกต่างกัน ดังนี้:
- PrEP แบบเม็ด (รับประทาน):เหมาะสำหรับผู้ที่สามารถรับประทานยาได้ทุกวันอย่างสม่ำเสมอ เป็นรูปแบบที่ใช้กันอย่างแพร่หลาย และได้รับการรับรองว่าปลอดภัยและมีประสิทธิภาพ
- PrEP แบบฉีด:เป็นทางเลือกสำหรับผู้ที่ไม่สะดวกกินยาทุกวัน โดยจะฉีดยาตามกำหนด เช่น ทุก 1–2 เดือน เหมาะกับผู้ที่สามารถควบคุมไวรัสได้ดีมาแล้ว (ต้องได้รับคำแนะนำจากแพทย์ก่อนเริ่มใช้)
| รูปแบบ | ชื่อยา | รายละเอียด |
|---|---|---|
| PrEP แบบเม็ด (ยาเม็ดรับประทานทุกวัน) | Truvada® | เหมาะสำหรับทุกเพศทุกวัยที่มีความเสี่ยงจากการมีเพศสัมพันธ์ หรือการใช้เข็มฉีดยาร่วมกัน |
| Descovy® | ใช้สำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงจากการมีเพศสัมพันธ์ แต่ไม่เหมาะสำหรับผู้ที่มีเพศกำเนิดเป็นหญิง และเสี่ยงจากการมีเพศสัมพันธ์ทางช่องคลอด | |
| PrEP แบบฉีด (ทุก 2 เดือน) | Apretude | เป็นยาฉีดชนิดแรกที่ได้รับการรับรองให้ใช้เป็น PrEP เหมาะสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงจากการมีเพศสัมพันธ์ |
PrEP มีค่าใช้จ่ายเท่าไหร่?
สำนักงานหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ (สปสช.) ได้ประกาศสิทธิประโยชน์ใหม่ที่สำคัญสำหรับคนไทย โดยได้บรรจุ PrEP เป็นหนึ่งในบริการที่ครอบคลุมภายใต้ระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ซึ่งช่วยในการลดการแพร่ระบาดของเอชไอวีในประเทศไทย และส่งเสริมการเข้าถึงบริการด้านสุขภาพอย่างเท่าเทียม สำหรับกลุ่มคนที่มีความเสี่ยงสูง
ในประเทศไทย PrEP มีให้บริการอย่างแพร่หลาย และสามารถเข้าถึงได้ผ่านผู้ให้บริการด้านสุขภาพ คลินิก และองค์กรต่าง ๆ โดยมีตัวเลือกดังนี้:
- โรงพยาบาลประจำจังหวัด: โรงพยาบาลรัฐบาลในเมืองหลักและจังหวัด
- องค์กรพัฒนาเอกชน (NGOs)
- คลินิกเอกชน
PrEP คืออีกหนึ่งทางเลือกที่ปลอดภัย และได้ผลในการป้องกันเอชไอวี หากคุณมีความเสี่ยง หรืออยากปกป้องตัวเองให้ดียิ่งขึ้น ควรเรียนรู้เพิ่มเติม และปรึกษาแพทย์ เพื่อดูว่า PrEP เหมาะกับคุณหรือไม่