การป้องกันโรคฝีดาษวานร

โรคฝีดาษวานร คืออะไร?

โรคฝีดาษวานร (MPOX) คือ โรคติดเชื้อไวรัสที่เกิดจากเชื้อไวรัสในกลุ่มเดียวกับไวรัสไข้ทรพิษ (Orthopoxvirus) โดยโรคนี้สามารถติดต่อจากสัตว์สู่คน หรือจากคนสู่คนผ่านการสัมผัสใกล้ชิด ปัจจุบันพบการระบาดในหลายประเทศนอกแอฟริกา ซึ่งถือเป็นพื้นที่ที่โรคนี้เคยระบาดเป็นหลักมาก่อน ​

ผู้ติดเชื้อมักแสดงอาการคล้ายไข้หวัดใหญ่ ร่วมกับผื่นขึ้นตามร่างกาย โดยเฉพาะบริเวณใบหน้า มือ เท้า หรืออวัยวะเพศ ซึ่งอาการมักไม่รุนแรงและหายได้เองในเวลา 2–4 สัปดาห์ แต่ในบางราย โดยเฉพาะผู้ที่มีภูมิคุ้มกันต่ำ อาจเกิดภาวะแทรกซ้อนที่รุนแรงได้

โรคฝีดาษวานรไม่ใช่โรคใหม่ แต่กลับมาได้รับความสนใจอีกครั้ง จากการระบาดในกลุ่มผู้มีเพศสัมพันธ์แบบใกล้ชิด โดยเฉพาะในกลุ่มชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย ทำให้การเฝ้าระวัง ตรวจวินิจฉัย และให้ข้อมูลที่ถูกต้องเป็นสิ่งสำคัญเพื่อควบคุมการแพร่ระบาด

หากคุณสงสัยว่าตนเองเสี่ยงติดเชื้อ หรือมีอาการต้องสงสัย ควรรีบปรึกษาแพทย์ทันที และหลีกเลี่ยงการสัมผัสใกล้ชิดกับผู้อื่นจนกว่าจะได้รับการตรวจวินิจฉัยที่ชัดเจน

สายพันธุ์ของโรคฝีดาษวานร

โรคฝีดาษวานรมีอยู่ 2 สายพันธุ์หลัก ได้แก่ สายพันธุ์ที่ 1 (Clade I) และ สายพันธุ์ที่ 2 (Clade II) ซึ่งทั้งสองสายพันธุ์สามารถแพร่กระจายได้ในลักษณะคล้ายกัน โดยมีช่องทางการแพร่เชื้อหลัก ๆ ดังนี้:

• การสัมผัสใกล้ชิดกับผู้ติดเชื้อ รวมถึงการมีเพศสัมพันธ์หรือการสัมผัสทางผิวหนังอย่างใกล้ชิด
• การสัมผัสวัสดุหรือสิ่งของที่ปนเปื้อน เช่น เสื้อผ้า ผ้าปูที่นอน หรือของใช้ส่วนตัวของผู้ที่ติดเชื้อ
• การสัมผัสสัตว์ป่าที่มีเชื้อ โดยเฉพาะในบางพื้นที่ของแอฟริกาตะวันตกและแอฟริกากลาง ซึ่งเป็นบริเวณที่โรคนี้พบได้เป็นประจำ ทั้งในสัตว์มีชีวิตหรือสัตว์ที่ตายแล้ว

ทั้ง Clade I และ Clade II อาจทำให้เกิดอาการของโรคฝีดาษวานรได้ จึงควรเฝ้าระวังและหลีกเลี่ยงพฤติกรรมเสี่ยง โดยเฉพาะในพื้นที่ที่มีการระบาดหรือกลุ่มผู้มีความเสี่ยงสูง

การแพร่กระจายของโรคฝีดาษวานร

โรคฝีดาษวานร สามารถแพร่เชื้อได้ผ่านการสัมผัสใกล้ชิดหรือการสัมผัสเชิงลึกกับผู้ติดเชื้อ โดยไม่จำกัดว่าเป็นสายพันธุ์ใดก็ตาม การสัมผัสดังกล่าวอาจเกิดขึ้นในสถานการณ์ต่าง ๆ ดังนี้:

• การสัมผัสผิวหนังโดยตรง กับผื่นหรือสะเก็ดแผลของผู้ที่ติดเชื้อ
• การสัมผัสสารคัดหลั่ง เช่น น้ำลาย น้ำมูก หรือของเหลวในร่างกาย โดยเฉพาะบริเวณที่มีแผลรอบทวารหนัก ช่องคลอด หรืออวัยวะเพศ
• หญิงตั้งครรภ์ที่ติดเชื้อ อาจถ่ายทอดเชื้อไปยังทารกในครรภ์ หรือระหว่างคลอดและหลังคลอดได้

การสัมผัสโดยตรง อาจเกิดขึ้นระหว่างพฤติกรรมที่ใกล้ชิด เช่น:

• เพศสัมพันธ์ทางปาก ทวารหนัก หรือช่องคลอด
• สัมผัสอวัยวะเพศ เช่น องคชาต อัณฑะ แคม ช่องคลอด หรือทวารหนัก
• กอด นวด หรือจูบ

เนื่องจากโรคสามารถแพร่ผ่านการสัมผัสอย่างใกล้ชิด แม้ไม่มีการสอดใส่ การตระหนักรู้และป้องกันจึงเป็นสิ่งสำคัญในการลดความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ

อาการของโรคฝีดาษวานร

ผู้ที่ติดเชื้อฝีดาษวานรมักมีผื่นขึ้นตามร่างกาย ซึ่งอาจปรากฏบริเวณมือ เท้า หน้าอก ใบหน้า ปาก หรือใกล้บริเวณอวัยวะเพศ เช่น องคชาต อัณฑะ แคม ช่องคลอด และรอบทวารหนัก

ระยะฟักตัวของโรคอยู่ที่ประมาณ 3–17 วัน โดยในช่วงนี้ผู้ติดเชื้อจะยังไม่มีอาการใด ๆ และอาจรู้สึกปกติ ลักษณะของผื่นฝีดาษวานร:

• ผื่นจะเปลี่ยนแปลงหลายระยะ ก่อนจะตกสะเก็ดและหายเอง
• เริ่มแรกอาจดูคล้ายสิวหรือตุ่มพอง ซึ่งอาจมีอาการเจ็บหรือคันร่วมด้วย

อาการอื่น ๆ ที่อาจพบร่วม:

• ไข้
• หนาวสั่น
• ต่อมน้ำเหลืองโต
• อ่อนเพลีย เหนื่อยล้า
• ปวดกล้ามเนื้อหรือปวดหลัง
• ปวดศีรษะ
• อาการทางเดินหายใจ เช่น เจ็บคอ คัดจมูก หรือไอ

คุณอาจมีอาการทั้งหมด หรือเพียงบางอาการเท่านั้น โดยอาการในแต่ละคนอาจแตกต่างกันไป ขึ้นอยู่กับภูมิคุ้มกัน และระดับความรุนแรงของการติดเชื้อ