PrEP On-demand หรือที่เรียกอีกชื่อหนึ่งว่า “เพร็พตามต้องการ (PrEP 2-1-1)” เป็นวิธีการใช้ยาป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี ที่ได้รับความนิยมมากขึ้นในกลุ่มผู้ที่มีความเสี่ยงสูง โดยเฉพาะผู้ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับผู้ชาย (MSM) วิธีนี้มีความยืดหยุ่นและสะดวกสบายสำหรับผู้ที่ไม่ต้องการรับประทานยาเป็นประจำทุกวัน แต่ต้องการป้องกันเมื่อวางแผนจะมีเพศสัมพันธ์ บทความนี้ จะอธิบายรายละเอียดเกี่ยวกับเพร็พ ตั้งแต่วิธีการใช้อย่างถูกต้อง ใครควรใช้ และข้อควรระวัง รวมถึงประโยชน์และข้อจำกัดของวิธีนี้ เพื่อช่วยให้คุณเข้าใจและสามารถนำไปใช้ได้อย่างเหมาะสม
หัวข้อต่างๆ
PrEP On-demand คืออะไร?
เพร็พตามต้องการ PrEP On-demand เป็นวิธีการใช้ยาเพร็พ (Pre-Exposure Prophylaxis) แบบเฉพาะกิจ หรือเมื่อคุณคาดว่าจะมีเพศสัมพันธ์ในช่วงเวลาที่กำหนด โดยไม่จำเป็นต้องรับประทานยาเพร็พทุกวัน ซึ่งแตกต่างจาก เพร็พแบบรายวันที่ต้องรับประทานอย่างต่อเนื่อง
หลักการ 2-1-1
เพร็พ On-demand มีรูปแบบการใช้งานที่เรียกว่า 2-1-1:
- รับประทาน 2 เม็ด: ก่อนการมีเพศสัมพันธ์ประมาณ 2-24 ชั่วโมง
- รับประทาน 1 เม็ด: หลังจากการมีเพศสัมพันธ์ 24 ชั่วโมง
- รับประทาน 1 เม็ด: หลังจากนั้นอีก 24 ชั่วโมง
วิธีการใช้ PrEP On-demand อย่างถูกต้อง
- รับประทานยา 2 เม็ดล่วงหน้า
- ควรรับประทานยา 2 เม็ด อย่างน้อย 2 ชั่วโมง ก่อนการมีเพศสัมพันธ์
- หากสามารถวางแผนล่วงหน้าได้ ควรรับประทานยาในช่วงเวลาที่ใกล้กับขอบเขต 24 ชั่วโมงก่อนการมีเพศสัมพันธ์ เพื่อให้ระดับยาในเลือดอยู่ในระดับที่เพียงพอ
- รับประทานยาเม็ดที่ 3 หลัง 24 ชั่วโมง
- หลังจากการมีเพศสัมพันธ์ครั้งแรก ให้รับประทานยาเม็ดที่ 3 ในเวลาครบ 24 ชั่วโมงจากเวลาที่รับประทานยาในครั้งแรก
- รับประทานยาเม็ดที่ 4 หลังอีก 24 ชั่วโมง
- รับประทานยาเม็ดที่ 4 ในเวลาครบ 48 ชั่วโมงจากเวลาที่รับประทานยาในครั้งแรก
- กรณีมีเพศสัมพันธ์หลายวันติดต่อกัน
- หากคุณมีเพศสัมพันธ์ในวันถัดไป ให้รับประทานยาเม็ดเดียวทุกวันจนถึงวันสุดท้ายของการมีเพศสัมพันธ์
- หลังจากวันสุดท้าย ให้รับประทานยาเพิ่มอีก 2 วัน (1 เม็ดต่อวัน)
ตัวอย่างการใช้งาน
- สมมติว่าคุณมีแผนจะมีเพศสัมพันธ์ ในวันพุธเวลา 2 ทุ่ม:
- ให้รับประทานยาเพร็พ 2 เม็ดในวันพุธเวลา 6 โมงเย็นหรือก่อนหน้านั้น 24 ชั่วโมง
- วันพฤหัสบดี 6 โมงเย็น ให้รับประทานยา 1 เม็ด
- และวันศุกร์ 6 โมงเย็น ให้รับประทานยาอีก 1 เม็ด
ใครควรใช้ยาเพร็พตามต้องการ?
เพร็พตามต้องการเหมาะสำหรับ:
- ผู้ที่มีความเสี่ยงสูงต่อการติดเชื้อ HIV เช่น ผู้ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับผู้ชาย หรือผู้ที่มีคู่นอนที่ติดเชื้อ HIV
- ผู้ที่ไม่ต้องการรับประทานยาทุกวัน เนื่องจากไลฟ์สไตล์หรือความไม่สะดวก
- ผู้ที่มีเพศสัมพันธ์เป็นครั้งคราว และสามารถวางแผนล่วงหน้าได้
- ผู้ที่ไม่มีปัญหาสุขภาพเกี่ยวกับไตหรือตับ เนื่องจากยาบางชนิดใน PrEP อาจมีผลต่อการทำงานของอวัยวะเหล่านี้
ประโยชน์ของ PrEP
ใช้เฉพาะจำเป็นเท่านั้น
✔ เพร็พตามต้องการ เหมาะสำหรับผู้ที่ไม่ต้องการใช้ยาทุกวัน โดยสามารถใช้ยาเฉพาะในวันที่คาดว่าจะมีความเสี่ยงจากการมีเพศสัมพันธ์เท่านั้น
ลดความเสี่ยงจากการติดเชื้อ
✔ การใช้เพร็พตามต้องการช่วยลดความเสี่ยงในการติดเชื้อ HIV ได้อย่างมีประสิทธิภาพ หากใช้อย่างถูกต้องตามคำแนะนำจากแพทย์
เหมาะสำหรับคนที่มีคู่นอนหลายคน
✔ เพร็พเป็นตัวเลือกที่ดีสำหรับผู้ที่มีคู่นอนหลายคน หรือมีความเสี่ยงสูงจากการติดเชื้อ HIV เนื่องจากสามารถใช้ยาเมื่อมีความเสี่ยงเท่านั้น
ลดการใช้ยาระยะยาว
✔ เนื่องจากไม่จำเป็นต้องใช้ยาเพร็พในทุกวัน จึงช่วยลดการใช้ยาในระยะยาว เหมาะสำหรับผู้ที่มีไลฟ์สไตล์ที่ไม่ต้องการทานยาทุกวัน
สะดวกและไม่ยุ่งยาก
✔ เพร็พตามต้องการ ง่ายต่อการใช้งาน โดยใช้ก่อนและหลังการมีเพศสัมพันธ์ ไม่ต้องทานยาทุกวัน ทำให้ไม่ต้องกังวลเรื่องการลืมทานยา
ช่วยประหยัดค่าใช้จ่าย
✔ เมื่อเทียบกับเพร็พแบบรายวัน ซึ่งต้องทานทุกวัน การใช้แบบตามต้องการช่วยประหยัดค่าใช้จ่ายในการซื้อยาป้องกัน HIV ในกรณีไม่มีความเสี่ยง
ข้อควรระวังในการใช้ PrEP On-demand
- ไม่เหมาะสำหรับทุกคน: เพร็พ On-demand ยังไม่ได้รับการศึกษามากพอในกลุ่มผู้หญิงที่มีเพศสัมพันธ์ทางช่องคลอด และผู้ที่มีเพศสัมพันธ์ทางเพศสัมพันธ์ที่ซับซ้อน เช่น การใช้สารเสพติดร่วมด้วย
- ต้องรับประทานอย่างถูกต้อง: การรับประทานยาไม่ตรงเวลาอาจลดประสิทธิภาพของ PrEP และเพิ่มความเสี่ยงของการติดเชื้อ HIV
- ไม่ป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น: เพร็พ On-demand ป้องกันเฉพาะการติดเชื้อ HIV ไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ เช่น ซิฟิลิส หนองใน หรือเริม
- ต้องตรวจสุขภาพก่อนเริ่มใช้ยา: ควรตรวจ HIV และประเมินการทำงานของไตและตับก่อนเริ่มใช้ PrEP เพื่อความปลอดภัย
คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับ เพร็พตามต้องการ
ข้อแตกต่างระหว่าง PrEP On-demand, เพร็พรายวัน และเพร็พแบบฉีด
| PrEP On-demand | เพร็พรายวัน | เพร็พแบบฉีด |
|---|---|---|
| ใช้ยาก่อนที่จะมีเพศสัมพันธ์อย่างน้อย 2 ชั่วโมง | ใช้งานง่าย ไม่ต้องคิดถึงเวลาหรือการมีเพศสัมพันธ์ | ไม่ต้องรับประทานยาเป็นประจำทุกวัน |
| เหมาะสำหรับผู้ที่ไม่ต้องการใช้ยาทุกวัน | มีประสิทธิภาพสูงในการป้องกัน HIV เมื่อใช้ตามที่กำหนด | ช่วยลดความผิดพลาดจากการลืมทานยา |
| สามารถใช้ยาเพร็พเฉพาะเวลาที่มีความเสี่ยง | ต้องใช้ยาเป็นประจำทุกวัน ซึ่งบางคนอาจลืมหรือไม่สะดวก | เหมาะสำหรับผู้ที่มีความเสี่ยงสูง แต่ไม่สะดวกใช้ยาแบบรายวัน |
| ต้องจำให้ได้ทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์ | อาจเกิดผลข้างเคียงจากการใช้ยาในบางกรณี | ต้องไปพบแพทย์ทุก ๆ 2 เดือน เพื่อรับการฉีด |
| มีข้อจำกัดในการใช้งานที่เหมาะสมกับบางกลุ่มเท่านั้น | ต้องไปพบแพทย์ตามนัดทุกครั้งเพื่อติดตามผล | ค่าใช้จ่ายอาจสูงกว่าการใช้ยา 2 แบบแรก |
การเตรียมตัวก่อนเริ่มใช้เพร็พ
- ตรวจสุขภาพ: ตรวจ HIV และประเมินการทำงานของไตและตับ
- ปรึกษาแพทย์: รับคำแนะนำเกี่ยวกับวิธีการใช้เพร็พและความเหมาะสม
- วางแผนล่วงหน้า: เตรียมยาให้พร้อมก่อนการมีเพศสัมพันธ์
อ่านบทความอื่น ๆ ที่น่าสนใจ
☞ PrEP และ PEP คืออะไร? แตกต่างกันอย่างไร?
☞ เพร็พ (PrEP) กรุงเทพหาซื้อได้ที่ไหน?
เพร็พตามต้องการ เป็นทางเลือกที่มีประสิทธิภาพสำหรับการป้องกันการติดเชื้อ HIV ในกลุ่มผู้ที่มีความเสี่ยงสูงและมีเพศสัมพันธ์เป็นครั้งคราว การใช้อย่างถูกต้องตามหลักการ 2-1-1 จะช่วยลดความเสี่ยงของการติดเชื้อได้อย่างมาก อย่างไรก็ตาม เพร็พไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ ได้ ดังนั้น การใช้ถุงยางอนามัยและการตรวจสุขภาพเป็นประจำยังคงเป็นสิ่งสำคัญ หากคุณสนใจเริ่มต้นใช้ PrEP ควรปรึกษาแพทย์เพื่อรับคำแนะนำที่เหมาะสมกับไลฟ์สไตล์ของคุณ
สุขภาพทางเพศที่ดีเริ่มต้นจากความรู้และการป้องกัน ดูแลตัวเองวันนี้เพื่ออนาคตที่ปลอดภัย!
ขอบคุณข้อมูลจาก:
PrEP คือยาที่ใช้เพื่อป้องกัน HIV (www.staystifree.org.au/get-the-facts/prep)
การรับประทานยาป้องกันเชื้อเอชไอวีก่อนการสัมผัส (www.ccpe.pharmacycouncil.org/showfile.php?file=193)
เพร็พตามต้องการ: ทางเลือกในการป้องกันเอชไอวีสำหรับชาย (www.tncathai.org/images/NCAB/ncab-article46.pdf)