PrEP (เพร็พ)

การป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีเป็นเรื่องสำคัญที่ทุกคนควรให้ความใส่ใจ เนื่องจากเอชไอวีไม่เพียงแต่ส่งผลต่อสุขภาพร่างกาย แต่ยังมีผลกระทบต่อคุณภาพชีวิตในหลายด้าน หนึ่งในนวัตกรรมที่ช่วยลดความเสี่ยงจากการติดเชื้อเอชไอวีได้อย่างมีประสิทธิภาพคือ การใช้ยา เพร็พ (PrEP) ซึ่งยานี้ได้รับการพัฒนามาเพื่อป้องกันการติดเชื้อก่อนที่จะเกิดขึ้น โดยเฉพาะในกลุ่มคนที่มีความเสี่ยงสูง การใช้ เพร็พ ไม่ได้เป็นเพียงแค่การป้องกันที่สะดวกและปลอดภัย แต่ยังช่วยเพิ่มความมั่นใจและลดความกังวลในชีวิตประจำวันได้อย่างมาก และเมื่อใช้ร่วมกับวิธีการป้องกันอื่น ๆ เช่น การใช้ถุงยางอนามัย การตรวจสุขภาพเป็นประจำ หรือการปรับเปลี่ยนพฤติกรรมเสี่ยง ยิ่งช่วยเสริมให้การป้องกันมีประสิทธิภาพมากยิ่งขึ้น

เพร็พ คืออะไร ?

PrEP (Pre-Exposure Prophylaxis) หรือในภาษาไทยเรียกว่า เพร็พ เป็นยาที่ใช้เพื่อป้องกันการติดเชื้อ เอชไอวี (HIV) สำหรับผู้ที่ยังไม่มีเชื้อในร่างกาย โดยการรับประทานยานี้ ก่อน การสัมผัสเชื้อ ยาเพร็พ ประกอบด้วยตัวยาที่มีฤทธิ์ยับยั้งการเพิ่มจำนวนของเชื้อเอชไอวี หากเชื้อเข้าสู่ร่างกาย ตัวยาจะสะสมในกระแสเลือดและบริเวณที่ไวต่อการติดเชื้อ เช่น อวัยวะเพศและทวารหนัก เมื่อมีตัวยาในร่างกายสูงเพียงพอ จะช่วยป้องกันไม่ให้เชื้อเอชไอวีเกาะติดกับเม็ดเลือดขาว (เซลล์ CD4) ซึ่งเป็นเซลล์ที่เชื้อเอชไอวีต้องการเพื่อเพิ่มจำนวน ทำให้เชื้อไม่สามารถแพร่กระจายในร่างกายได้

ใครมีความจำเป็นต้องกิน PrEP บ้าง

เพร็พ เหมาะสำหรับคนที่ยังไม่เป็นผู้ติดเชื้อที่ใช้ชีวิตแบบมีความเสี่ยงที่จะติดเชื้อเอชไอวี

เปลี่ยนคู่นอนบ่อย มีคู่นอนหลายคน
ชายที่มีเพศสัมพันธ์กับชาย
ทำอาชีพบริการทางเพศ
มีเพศสัมพันธ์กับผู้ติดเชื้อเอชไอวีที่ไม่สวมถุงยางอนามัย
ใช้ยาเสพติดด้วยเข็มฉีดยา
มีโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ในช่วง 6 เดือนที่ผ่านมา
รับยาเป๊ป (PEP) เป็นประจำ แต่ไม่สามารถเลี่ยงพฤติกรรมที่ทำให้เสี่ยงติดเชื้อได้

ป้องกันเอชไอวีได้จริงหรือ จำเป็นต้องป้องกันแบบอื่นด้วยไหม

มีผลการศึกษาวิจัยหลายแหล่งยืนยืนว่า เพร็พ มีความสามารถในการป้องกันเชื้อเอชไอวีได้เกือบ 100% แต่ ไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ ที่เกิดจากการสัมผัสร่างกายหรือผ่านสารคัดหลั่ง เช่น ซิฟิลิส หนองใน หูดหงอนไก่ เริม เป็นต้น ฉะนั้น จะใช้ เพร็พ เพียงอย่างเดียวก็สามารถป้องกันเอชไอวีได้อย่างเดียวเท่านั้น ต้องใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์ ถึงจะสามารถป้องกันทั้ง HIV และโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ได้

อยากกิน PrEP ต้องเริ่มต้นอย่างไร ?

ก่อนเริ่มกิน เพร็พ แต่ละครั้ง ผู้รับยาต้องเข้ารับการตรวจเลือดเพื่อหาเชื้อเอชไอวีในร่างกาย กรณีมีเชื้ออยู่แล้วจะไม่สามารถใช้ยานี้ได้ เพราะ เพร็พ ใช้สำหรับผู้ที่มีผลเลือดเป็นลบหรือไม่มีเชื้ออยู่ในร่างกายเท่านั้น แต่หากไม่มีเชื้อเอชไอวีในร่างกาย ต้องตรวจว่ามีโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ รวมถึงตับและไตทำงานได้ดีมากพอที่จะรับ เพร็พ หรือไม่ หากแพทย์พิจารณาว่าร่างกายสามารถรับยา จึงจะจ่ายยาให้ได้

รับ เพร็พ ที่ไหนได้บ้าง ?

ในปัจจุบัน เพร็พ มีให้บริการในระบบประกันสุขภาพของรัฐ โดยได้รวมยาเพร็พ (Pre-Exposure Prophylaxis) เป็นส่วนหนึ่งของสิทธิประโยชน์ในระบบหลักประกันสุขภาพแห่งชาติ ถือเป็นก้าวสำคัญในการป้องกันการแพร่ระบาดของเอชไอวี (HIV) และขยายโอกาสการเข้าถึงบริการสุขภาพอย่างเท่าเทียมสำหรับกลุ่มประชากรเสี่ยง สำหรับผู้สนใจรับบริการยาเพร็พ สามารถเข้ารับได้ที่ โรงพยาบาลรัฐบาลในเมืองหลักและจังหวัดต่าง ๆ

ขั้นตอนการรับยา เพร็พ

ขั้นตอน	รายละเอียด
1. ติดต่อสถานพยาบาลที่ให้บริการ เพร็พ	ตรวจสอบสถานพยาบาลที่ให้บริการ เช่น คลินิกเฉพาะทาง องค์กรที่เกี่ยวข้องกับเอชไอวี หรือ เลือกจองคิวผ่านเว็บไซต์ www.love2test.org เพื่อค้นหาสถานพยาบาลที่มีบริการ เพร็พ
2. นัดวันเข้าตรวจ	ทำการนัดหมายเพื่อเข้าพบแพทย์ รับคำปรึกษา ซักประวัติ และตรวจร่างกายเบื้องต้น
3. ตรวจคัดกรองโรคที่เกี่ยวข้อง	ตรวจเอชไอวีและโรคอื่นๆ ที่อาจส่งผลต่อการใช้ เพร็พ เช่น การทำงานของตับและไต
4. รับคำแนะนำจากแพทย์	ฟังผลตรวจพร้อมคำแนะนำเกี่ยวกับวิธีการใช้ เพร็พ และข้อควรระวังในการทานยา
5. รับยาจากแพทย์	แพทย์จะจ่ายยาให้ตามระยะเวลาที่เหมาะสม เช่น 1 เดือน หรือมากกว่านั้น ขึ้นอยู่กับการประเมินของแพทย์
6. ทานยาอย่างต่อเนื่อง	ยา PrEP จะมีประสิทธิภาพในการป้องกันเอชไอวีเมื่อทานต่อเนื่องอย่างน้อย 7 วัน และควรทานให้ครบตามคำแนะนำของแพทย์

หมายเหตุ:

เพร็พ ไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์ชนิดอื่น เช่น ซิฟิลิส หรือหนองใน ดังนั้นควรใช้ถุงยางอนามัยควบคู่ด้วย
ควรติดตามผลสุขภาพและตรวจเอชไอวีตามกำหนดเพื่อตรวจสอบความปลอดภัยและประสิทธิภาพในการใช้ เพร็พ

วิธีกิน PrEP มีแบบไหนบ้าง ?

ปัจจุบันมีวิธีการกิน เพร็พ ที่เป็นที่นิยมอยู่ 2 แบบ ผู้รับยาสามารถเลือกวิธีที่เหมาะสมกับรูปแบบการใช้ชีวิตของตัวเอง ดังนี้

Daily เพร็พ เหมาะสำหรับผู้ที่ไม่สามารถวางแผนการมีเพศสัมพันธ์ได้ หรือมีความเสี่ยงสูงที่จะติดเชื้อ HIV มีไลฟ์สไตล์ ขั้นตอนการกินที่ไม่ซับซ้อน กินเพียงแค่วันละ 1 เม็ด เริ่มต้นกิน 7 วันก่อนมีเพศสัมพันธ์ ต้องกินเวลาเดิมทุกวัน (เวลาไหนก็ได้ ไม่จำเป็นต้องก่อนหรือหลังอาหาร)
On Demand เพร็พ อีกไม่กี่วันต้องไปปาร์ตี้หนัก มีความเสี่ยงต่อการติดเชื้อ สำหรับคนที่วางแผนการมีกิจกรรมของตัวเองได้ ขอแนะนำวิธีกิน เพร็พ แบบนี้ โดยมีสูตรในการกินคือ 2:1:1 2 เม็ดแรก ก่อนมีเพศสัมพันธ์ 2-24 ชั่วโมง 1 เม็ดถัดไป หลังมีเพศสัมพันธ์ไปแล้ว 24 ชั่วโมง 1 เม็ดสุดท้าย หลังจากกิน เพร็พ ครั้งที่สองไปแล้ว 24 ชั่วโมง แต่ถ้ายังคงมีเพศสัมพันธ์ต่อเนื่อง ให้กินอีก 1 เม็ดทุก 24 ชั่วโมง จนกระทั่งวันสุดท้าย แล้วให้กินต่อจากนั้น 2 วัน วันละ 1 เม็ด (ห่างกัน 24 ชั่วโมงเหมือนเดิม)

จำเป็นต้องกินยาตลอดชีวิตไหม หยุดได้หรือเปล่า?

เพร็พ กินเมื่ออยู่ในช่วงที่มีความเสี่ยงเท่านั้น หยุดยาได้เองเมื่อพ้นช่วงเสี่ยงไปแล้วเกิน 4 สัปดาห์ ทั้งนี้ ขอแนะนำว่าก่อนหยุดยาควรไปพบแพทย์เพื่อตรวจเลือดอีกครั้ง จะได้หยุดยาได้อย่างมั่นใจ

ผลข้างเคียงรุนแรงไหม

เวียนศีรษะ อาเจียน ท้องเสีย เบื่ออาหาร อาจเกิดอาการเหล่านี้ในช่วงแรกของการกินยา แต่มักจะหายไปเองเมื่อกินยาไปแล้วประมาณ 1 – 2 สัปดาห์ แต่ถ้าอาการยังไม่ดีขึ้น หรือมีความรุนแรง ต้องรีบพบแพทย์โดยด่วน

PrEP กับ PEP ไม่เหมือนกันหรือ ต่างกันอย่างไร?

เพร็พ เป็นยาที่ใช้ป้องกัน ก่อนสัมผัสเชื้อ ในผู้ที่ไม่มีเชื้อเอชไอวีในร่างกาย ใช้ในผู้ที่มีไลฟ์สไตล์เสี่ยงต่อการติดเชื้อ หรือสามารถวางแผนก่อนมีกิจกรรมเสี่ยงได้
ส่วน PEP ใช้ หลังสัมผัสเชื้อ สำหรับผู้ที่ไม่มีเชื้อเอชไอวีมาก่อน จะใช้เป็นยาต้านไม่ให้เชื้อเข้าสู่ร่างกาย โดยที่ต้องทานให้เร็วที่สุดหรือหลังจากมีความเสี่ยงมาแล้วไม่เกิน 72 ชั่วโมง และต้องทานต่อเนื่องเป็นระยะเวลา 28 วันเพื่อให้ได้ผลดีที่สุดในการต้านเชื้อ
แม้ว่าการกิน เพร็พ จะสามารถป้องกันเอชไอวีได้เกือบ 100% แต่ก็ยังถือว่าอยู่ในความเสี่ยง หากไม่ใช้ ถุงยางอนามัย ด้วย เพราะ เพร็พ ไม่สามารถป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ ได้ เพราะฉะนั้น นอกจากจะใช้ เพร็พ ให้ถูกวิธีแล้ว ต้องอย่าลืมที่จะให้ความสำคัญกับการใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วยทุกครั้งที่มีเพศสัมพันธ์ เพื่อความปลอดภัยของตัวคุณเอง

คำถามที่พบบ่อยเกี่ยวกับ เพร็พ

คำถาม	คำตอบ
ยาเพร็พ ป้องกันเอชไอวีได้อย่างไร?	ยาจะสะสมในกระแสเลือดและยับยั้งเชื้อเอชไอวีไม่ให้เกาะติดและแพร่กระจายในเซลล์เม็ดเลือดขาว
เพร็พมีประสิทธิภาพแค่ไหน?	หากทานยาอย่างถูกวิธีและต่อเนื่อง สามารถป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีได้เกือบ 100%
เพร็พป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นได้หรือไม่?	ไม่ได้ เช่น ซิฟิลิส, หนองใน, เริม จึงควรใช้ถุงยางอนามัยร่วมด้วย
ต้องทานยาเพร็พทุกวันหรือไม่?	หากเลือก Daily เพร็พ ต้องทานทุกวันเวลาเดิม ส่วน On-Demand เพร็พ ทานเฉพาะช่วงที่มีความเสี่ยง
ต้องตรวจอะไรบ้างก่อนเริ่มใช้เพร็พ?	ตรวจเอชไอวี, การทำงานของตับและไต, โรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่นๆ
หยุดทานเพร็พได้หรือไม่?	สามารถหยุดทานได้เมื่อพ้นช่วงเสี่ยง แต่ควรปรึกษาแพทย์ก่อนหยุดยา
ใช้เพร็พต้องตรวจสุขภาพบ่อยแค่ไหน?	ควรตรวจทุก 3 เดือนเพื่อตรวจเอชไอวีและติดตามสุขภาพตับและไต
เพร็พ ต่างจาก เป๊ป (PEP) อย่างไร?	เพร็พใช้ก่อนการสัมผัสเชื้อ ส่วนเป๊ปใช้หลังการสัมผัสเชื้อภายใน 72 ชั่วโมง

แหล่งที่มา

กรมควบคุมโรค. (2565). การใช้PrEP เพื่อป้องกันการติดเชื้อเอชไอวี: คู่มือสำหรับประชาชน. สืบค้นจาก http://www.ddc.moph.go.th
UNAIDS. (2023). Pre-Exposure Prophylaxis (PrEP): Maximizing its impact in HIV prevention. Retrieved from https://www.unaids.org
World Health Organization. (2022). Pre-Exposure Prophylaxis (PrEP): WHO Guidelines and Recommendations. Retrieved from https://www.who.int
ศูนย์วิจัยโรคเอดส์ สภากาชาดไทย. (2564). PrEP: นวัตกรรมเพื่อป้องกันเอชไอวีสำหรับคนไทย. สืบค้นจาก https://www.trcarc.org
Centers for Disease Control and Prevention. (2023). PrEP: Strategies for HIV Prevention. Retrieved from https://www.cdc.gov

อ่านบทความอื่นๆที่น่าสนใจ

เพร็พ (PrEP) เป็นวิธีการป้องกันการติดเชื้อเอชไอวีที่มีประสิทธิภาพสูง หากใช้อย่างถูกต้องและต่อเนื่องตามคำแนะนำของแพทย์ อย่างไรก็ตาม การใช้ PrEP ควรควบคู่ไปกับการป้องกันรูปแบบอื่น ๆ เช่น การใช้ถุงยางอนามัย และการตรวจสุขภาพเป็นประจำ เพื่อช่วยป้องกันโรคติดต่อทางเพศสัมพันธ์อื่น ๆ และดูแลสุขภาพของคุณอย่างครอบคลุม

Post Views: 902